طبق مطالعه مروری ژانویه ۲۰۲۱ در مجله نیچر، عوارض تنفسی چون سرفه، تنگی نفس، تنفس های تند و دردهای قفسه سینه جزو بالاترین رتبه های مشکلات طولانی مدت افراد بعد از ابتلا به کرونا هستند. یکی از درمان های اصلی تنگی نفس، حالت های آسماتیک و سرفه های مداوم طی ماه های بعد از ابتلا به کرونا، داروهای استنشاقی هستند. اما برای اینکه این درمان کامل صورت بگیرد، نحوه استفاده دقیق از آن ها بسیار مهم است.

۱) به صورت گازی شکل در اسپری های دهانی inhaler یا اسپری های بینی؛

۲) به صورت کپسول یا پودرهای استنشاقی در اسپری های accuhaler، spinhaler، turbohaler

نکته: برخی از آن ها مثل Spinhaler و Rotahaler ابزاری برای استفاده از  داروهای تک دوز هستند؛ برخی مانند Turbohaler و Dischaler چند دوز دارو در خود دارند.

داروهای استنشاقی انواع مختلفی دارند:

اسپری های دهانی دو نوع هستند:

۱) برخی مثل سالبوتامول به صورت گازی هستند که گشاد کننده مجاری هوایی می باشند؛

۲) برخی مثل فلوتیکازول به صورت پودری بوده و از دسته داروهای کورتونی و ضد التهاب محسوب می شود.

نحوه استفاده دقیق از اسپری های دهانی:

۱) ابتدا دست های خود را بشویید؛

۲) مطمین شوید که محفظه ی دارو در اسپری به خوبی محکم شده باشد؛

۳) در پوش را بردارید و اسپری را به بالا و پایین تکان دهید؛

نکته: اگر بار اول است که از دارو استفاده می کنید یک پاف در هوا بزنید تا مطمین شوید که اسپری به درستی کار می کند. توجه داشته باشید که برای استفاده های بعدی نیاز به انجام این کار نیست و موجب از دست رفتن یک دوز دارو می شود.

۴) سعی کنید یک پوزیشن ثابت (نشسته یا ایستاده) را انتخاب کنید و حین استفاده از دارو تغییر موقعیت ندهید؛

۵) یک دم عمیق از بینی و سپس یک بازدم عمیق از دهان (مانند یک فوت ادامه دار) انجام دهید؛

نکته: این کار موجب آماده کردن مجاری تنفسی برای دریافت مقدار بیشتری از دارو می شود زیرا پس از اسپری کردن شما به راحتی می توانید هوای بیشتری را به درون ریه ها بکشید.

۶) بخش دهانی اسپری را در دهان گذاشته و لب ها را دور آن محکم کنید؛

۷) برای جلوگیری از خروج دارو، بینی خود را بگیرید؛

۸) همزمان با فشار دادن اسپری (یک پاف)، از دهان نفس عمیق بکشید تا دارو کاملا وارد مجاری تنفسی شود؛

۹) ده ثانیه نفس خود را حبس کنید سپس اسپری را از دهان خارج کنید و بازدم انجام دهید.

نکته: اگر لازم است که دو پاف استفاده کنید، یک تا دو دقیقه بین هر پاف صبر کنید.

نکته: گاهی پزشک به علت تجویز دارو برای کودکان یا چند پاف پشت سرهم برای بزرگسالان توصیه می کند که هنگام استفاده از اسپری های گازی مثل سالبوتامول از دمیار یا آسم یار یا spacer استفاده شود. نحوه استفاده مانند قبل است با این تفاوت که بنا بر دستور پزشک بعد از زدن پاف ها، لازم است یک تا دو دقیقه دمیار را در دهان نگه داشته و درون آن از دهان نفس بکشید. دقت کنید به آرامی تنفس کنید تا صدای سوت مانند از دستگاه نشنوید! و بعد از هربار استفاده دمیار را بشورید.

نکته: اگر از اسپری های کورتونی مثل فلوتیکازون یا بکلومتازون استفاده میکردید، حتما بعد از مصرف دهان تان را با آب گرم بشورید.

نکته: اگر مجبور بودید از دو نوع اسپری همزمان استفاده کنید، حداقل ۵ تا ۱۰ دقیقه فاصله بین مصرف دو اسپری را رعایت کنید. همچنین بهتر است که ابتدا اسپری های گشاد کننده مجاری تنفسی مثل سالبوتامول استفاده شود بعد سایر اسپری ها!

معمولا هر نوع اسپری دهانی بیماران مبتلا به آسم رنگ خاص خود را دارد. رنگ آبی برای سالبوتامول (Salbutamol)، رنگ نارنجی برای فلوتیکازون (Fluticasone)، رنگ قرمز برای سیمبیکورت (Symbicort)، رنگ بنفش برای سرتاید (Seretide)، رنگ سبز برای سرفلو (Sereflo) و رنگ قهوه ای برای بکلومتازون (Bechlometasone) است. البته دو نوع اسپری سبز (Atrovent) و نارنجی (Combivent) برای بیماران مبتلا به COPD می باشد.

نحوه استفاده دقیق از کپسول های استنشاقی (Spinhaler):

۱) کپسول را از سر رنگی داخل دستگاه گذاشته، دستگاه را افقی نگه داشته و کپسول را در وسط دستگاه ثابت کنید؛

۲) قسمت متحرک دستگاه را عقب جلو کرده تا کپسول سوراخ شود؛

۳) باقی مراحل را مثل اسپری دهانی انجام دهید.

نحوه استفاده دقیق ازturbuhaler  مثل فورمترول و بودزوناید:

۱) دستگاه را عمودی نگه داشته و در پوش را خلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید؛

۲) قسمت رنگی را تاجایی که می شود به راست بچرخانید سپس به چپ چرخانده تا صدای کلیک بشنوید و مقدار دوز مشخص شده از دارو آزاد شود؛

۳) باقی مراحل را مثل اسپری دهانی انجام دهید.

نکته: این وسیله نیاز به تکان دادن ندارد فقط بعد از استفاده، درب آن را محکم ببندید تا دارو خشک نشود.

نکته: هرگاه ۲۰ روز از دارو باقی مانده باشد علامت قرمز رنگ روی پنجره دارو مشخص می شود و رسیدن علامت قرمز به پایین پنجره نشانه ی اتمام دارو است.

نحوه استفاده دقیق از دیسک استنشاقی accuhaler مثل سالمترول

۱) دستگاه را افقی نگه داشته و دیسک را باز کنید؛

۲) اهرم باز کردن پودر را حرکت دهید تا صدای کلیک بشنوید‌؛

۳) باقی مراحل را مثل اسپری دهانی انجام دهید؛

۴) پس از اتمام دیسک را کامل ببندید تا برای استفاده دوز بعدی آماده باشد.

نحوه استفاده دقیق از اسپری بینی:

۱) پیش از استفاده اسپری را تکان دهید؛

۲) بنشینید و سرتان را کمی به جلو خم کنید؛

۳) یک دم عمیق از بینی و بازدم عمیق از دهان انجام دهید؛

۴) یک و نیم سانتی متر از نوک اسپری را وارد حفره بینی کرده، با انگشت سبابه سمت دیگر بینی را گرفته و دهان را بسته نگه دارید؛

۵) همزمان با فشار دادن اسپری و خارج شدن یک پاف، به آرامی نفس بکشید؛

۶) بازدم خود را از دهان خارج کنید و حرکات فوق را برای سمت دیگر نیز انجام دهید؛

۷) یک ربع از مصرف اسپری، از شستشو بینی یا تخلیه ترشحات بینی خودداری کنید.

منابع:

Lopez-Leon S, Wegman-Ostrosky T, Perelman C, Sepulveda R, Rebolledo PA, Cuapio A, Villapol S. More than 50 Long-term effects of COVID-19: a systematic review and meta-analysis. Available at SSRN 3769978. 2021 Jan 1.

Atkins, P.J. Barker, N.P. Mathisen, D. The design and development of … Inhaler Technology, Hickey, A.J., Ed. Marcel Dekker, Inc. New York, 1992

BRINDLEY A, SUMBY BS, SMITH IJ. The characterisation of inhalation devices by an inhalation simulator: the Electronic Lung™. Journal of aerosol medicine. 1994;7(2):197-200.

https://demo.staywellhealthlibrary.com/Content/healthsheets-v1/step-by-step-using-nasal-spray/

https://www.fairview.org/patient-education/90334

https://www.healthywa.wa.gov.au/Articles/F_I/How-to-use-a-turbuhaler

کتاب آشنایی با روش صحیح استفاده از اشکال دارویی، معاونت غذا و دارو دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی استان فارس